Geride bıraktığımız senede neredeyse her plan döneminde en az bir kere bir projesi planlanmaya çalışılan ancak nasıl yapılacağı ve ne işe yarayacağı pek anlaşılamadığı için bir türlü başlatılamayan taleplerden biridir gamification. Ben özellikle oyunlaştırma değil de gamification kullanıyorum çünkü bazı isimlerin dilimize çevrildiğinde tam olarak aynı anlamı taşımadığını düşünüyorum. Öncelikle gamification kavramına bakalım…
Nedir Bu Gamification?
Wikipedia’daki açıklamaya göre;
Gamification, oyun felsefesinin, oyunsal düşünmenin ve oyun mekaniklerinin oyun-dışı alanlarda, motivasyonu arttırmak ve kullanıcıları problem çözmeye teşvik etmek için kullanılmasıdır.
Yani diyor ki; normalde oyunla alakası olmayan bir iş yapıyorsunuz, fakat kullanıcılarınızın daha fazla katılımcı olması için sanki onlara oyun oynadıkları hissiyatını vermek istiyorsunuz. Aslında temelde yalnızca sizin ürün veya hizmetinizi kullanıyorlar ancak oyun motivasyonları onları bunun mecburen yapılmadığı tam aksine eğlence için yapıldığı algısını yaratıyor.
Esasen uzun yıllardır hepimiz bahsi geçen oyunların birer oyuncularıyız. Meşhur kredi kartlarının verdikleri puanlar, bonuslar, miller tam da böyle bir algının sonucu. Siz alışveriş yapıyorsunuz sonuçta ödülleriniz oluyor. Bir başka deyişle; siz ödülleri topluyorsunuz sonuçta alışveriş yapmış oluyorsunuz. Hangi taraftan bakarsanız bakın, siz harcıyorsunuz, elde ettikleriniz ise verdiklerinizin yanında söz konusu bile değil. Ama itiraf etmemiz gerekiyor ki biriken puan veya bonuslarla birşey alınca bedava almış hissi de oluşmuyor değil.
FarmVille ile birlikte gelip, Candy Crush ile devam eden gerçek anlamda oyun dünyası, sonraları da sosyal platformlardan FourSquare (yeni adıyla Swarm) ile karşılaştığımız uygulamalar da bu dünyanın birer parçası. Aslında yalnızca oyun oynuyorsunuz ama bir bakıyorsunuz ki bir bölümü geçmek için Facebook hesabınıza bağlanmanız ve bir arkadaşınızdan yardım istemeniz gerekiyor. Dolayısıyla da uygulama bu şekilde yayılıyor. Swarm’da ise durum biraz daha farklı. 
Gezdiğiniz, gördüğünüz ya da bulunduğunuz yerlerde uygulama üzerinden check-in yapıyorsunuz ve uygulama sizi yine arkadaşlarınızla paylaşabileceğiniz bir ortam sağlıyor. Arkadaşlarınıza nerede olduğunuzu, ne yediğinizi paylaşmak için bir nevi bahane üretiyor yani… Daha birçok bu ve benzeri uygulama örneği verilebilir.
Nasıl Geliştirebilirim?
Gamification ile ilgili bir sürü akademik çalışma ve analiz makalelerini bulabilirsiniz. Ben günümüz yöneticilerinin kavraması ve fantazi kurmadan önce öğrenmesi gereken temel birkaç maddeden bahsedeceğim:
- Aksiyonların listesini oluşturmak
- Kullanıcı segmentasyonunu hazırlamak
- Kazançları belirlemek
- Entegrasyon
- Katılım ve Paylaşma (Engagement and Sharing)
1. Aksiyonların Listesini Oluşturmak
İlk olarak yapmanız gereken kullanıcılarınızın ürün veya hizmetinizle neler yapabildikleri. Örnek vererek açıklayalım; bir banka iseniz kredi kartı sahibi olmak, belirli tutar harcama yapmak, vadeli hesap açmak, döviz hesabı açmak, otomatik ödeme talimatı vermek gibi örnekleri sayabiliriz. Ayrıca bu ürünleri daha çok kullandırmak istediğinize göre birkaç fatura talimatı vermek ayrı bir aksiyon olarak listeye eklenebilir. Başka bir örnek ise e-ticaret dünyasından olsun; siteye giriş yapma temel bir aksiyon iken, bir kategoriden alışveriş yapmak veya aynı kategoriden tekrarlı alışveriş yapmak gibi birçok aksiyonu sayabiliriz. Varmak istediğim temel nokta şu: Elinizdeki ürün ve/veya hizmetlerin tamamını, tekrarlı bir şekilde kullandırmak istediğiniz biçimde hatta uzun süre bir hizmetin kullanılmadıktan sonra tekrar aynı kullanılacağı ihtimaliyler bir liste yapmanız. Bu sayede en temel veya en üst düzey müşterinizin neler yapmasını istediğinizi de resmetmiş olacaksınız. Şunu unutmayın hangi aksiyonun hangi değeri ürettiği ile ilgili henüz bir şey belirlememelisiniz.
2. Kullanıcı Segmentasyonunu Hazırlamak
Kullanıcılarınızın basit bir segmentasyonunu yapmanız gerekiyor. Bunun için varsa üyelik modelinizden veya şayet elinizde varsa müşteri bilgilerinden faydalanabilirsiniz (Burada hemen belirteyim, müşteri bilgilerinin girilmesini de bir önceki başlıktaki listeye dahil edebilirsiniz). Kadın-erkek, yaş aralığı, lokasyon vs gibi temel bir takım bilgiler işinize yarayabilir. İşinizle örtüştüğü noktada hedef kitlenizi ön planda tutmanız gerekiyor. Neticede birkaç parçaya da ayırabilseniz kimin ne tür aksiyonları yapabileceği ile ilgili bir fikriniz olabilir.
3. Kazançları Belirlemek
Burada “Kazanç” kelimesini özellikle kullandığımı belirtmek isterim. Zira ne yalnızca bir puandan bahsediyorum ne de bir rozetten. Bildiğimiz oyunlarda genelde puanlar kazanılır ve bir sıralama vardır. Ancak son zamanlarda gördükki birçok uygulamada bir rozet mantığı üretiliyor (forumlarda denk gelmiştir). Bunlar askeri rütbeler olabileceği gibi, alınan hizmete uygun olarak sanal olarak oluşturulmuş birer rozet de olabilir. Bu aşamada yapmanız gereken nasıl bir mantık kurgulamak istediğiniz. Her modeli seçebilirsiniz, fakat şunu unutmayın; şayyet puan gibi sürekli artan bir model seçerseniz bir noktadan sonra yeni kullanıcılarla uzun süredir kullanıcınız olan oyuncuları yanyana getirmekte zorlanırsınız. Söylemek istediğim, oyuna yeni katılan bir oyuncu da, yıllardır oyunun içinde olan bir oyuncu da yeni bir ürün veya hizmet kullandıkça birşey olmasını bekleyecektir. Maddi veya manevi bir kazanım elde etmeyecekse kullanıcılar bir süre sonra sıkılacaktır.
4. Entegrasyon
Bu aşamada listelediğiniz aksiyonlar – kullanıcı segmentasyonunuz – kazançlarınız arasında entegrasyon kurmanız gerekiyor. Aslında en kritik noktalardan birisi burası. Yani kim, ne yapınca, ne kazanacak? Bu temel sorunun cevabı sizi sonuca götürecektir. Bu aşamanın en kritik ve bence amatörler tarafından en çok ihmal edilen kısmı ise şu; kullanıcıları yeni ürün veya hizmetleri kullanmak için tabi ki teşvik etmeye çalışacaksınızdır, fakat kullanıcılar sürekli aynı ürün veya hizmetleri alsalar bile oyunun içinde olmalı, yani birşeyler kazanmalılar. Hiç bitmeyen bir döngü oluşturduğunuzda başarılı olmamanız için bir neden yoktur. Örneğin; bir banka müşterisi yalnızca vadesiz hesap ve kredi kartı kullanıyor ancak başka bir ürünü yok. Bu durumda sürekli aynı puan veya rozette tutmak doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Bunun yerine vadesiz hesabındaki tuttuğu bakiye arttığında veya üst üste –yapmak zorunda olsa bile- kredi kartı borcunu zamanında ödediğinde bir kazanç sağlayabilmelidir. Unutmayın döngü hiç bitmemeli…
5. Katılım ve Paylaşma (Engagement and Sharing)
Bu aşama bence hem biraz opsiyonel hem de biraz riskli. Günümüzde her ne kadar popüler olsa da kullanıcılarınız yaptıkları herşeyi paylaşmak istemeyebilir. Ya da iş modeliniz buna uygun olmayabilir. Örneğin kimse “Hesabıma 2000 TL para yatırdım!” diye bir bilgiyi sosyal medya hesaplarında paylaşmak istemez. İş modeliniz paylaşıma uygun ise ürün ve hizmetlerinizin yayılması daha kolay olacaktır elbette. Fakat bunun da çözümleri var. Mesela tavsiye bunlardan en güçlüleridir. “Referans ile yeni müşteri getirmek” başlıklı bir aksiyonunuz ve geri dönüşü yüksek olan bir kazanımı kullanıcılarınızı yüreklendirecektir.
Sahip olduğunuz iş modeli, kendi yöntemleriniz ve mevcut kullanıcılarınızın istatistikleriyle birlikte kendi modelinizi rahatlıkla oluşturabilirsiniz. Başlarda sade gibi görünse de, kontrol altında büyüttüğünüzde bir süre sonra kağıtlara sığdıramayacağınız bir model ortaya çıkacaktır. Benim fikrim; bunun için bir uzmana ihtiyacınız yok. İşinizi en iyi bilen siz, iyi bir analizle rahatlıkla üstesinden gelirsiniz…
İlker Caner 